مسجد جامع سرخ مهاباد، تصاویر - وبلاگ ویونا

به گزارش وبلاگ ویونا، این مسجد از اقدامات مهم عمرانی بداق سلطان مکری می باشد که در سال 1089 بنا شد و همچنان پابرجا است. این مسجد به واقع بخشی از تاریخ معاصر مهاباد و گواه آشکاری بر فرهنگ دوستی و هنرورزی مردم این دیار است.

این اثر در تاریخ 25 آبان 1348 با تعدادهٔ ثبت 882 به اسم یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.زیباترین و جالبترین اثر تاریخی بجای مانده از دوران صفوی در منطقه غرب و شمال غرب ایران مسجد جامع مهاباد یا مدرسه شاه سلیمان می باشد که اکنون در قلب شهر مهاباد قرار گرفته و خطبه های نماز آدینه شهر در آن برگزار می شود.

این بنا ترکیبی از مسجد و مدرسه است و دارای یک حیاط و در پیرامون حیاط مدرسه ای جهت تحصیل طلاب علوم دینی هم در ضلع شرقی آن تاسیس شده و حجره هایی با ایوانچه هایی در مقابل آنها دیده می شود. این مسجد به اسم مکان تعلیم علوم دینی آن موقع در شهر مهاباد که قدیمی ترین و متمرکزترین شهر منطقه بوده بوجود آمد که در زمان شاه سلیمان صفوی و فرمانروایی تنها سلطان و حکمران نیکوکار منطقه کردستان یعنی بداق سلطان (از نوادگان صارم بیگ و فرزند شیرخان می باشد) ساخته شد.

معماری بنا

این مسجد دو ایوانه و از قدیمی ترین و مهم ترین بناهای تاریخی دوره اسلامی در غرب کشور به تعداد می رود و توازن شکل طاق، گنبد و شبستان باعث شده که، پس از گذشت 338 سال از زمان ساخت آن، سالم باقی بماند. از نظر مشخصات فنی، شبستان عظیم مسجد با سه فرش انداز، 10 ستون سنگی و حجرات اطراف صحن بسیار موزون ساخته شده و گیرایی خاصی دارد. مصالح به کار رفته در پی دیوارها، ستونها و کف فرش شبستان از سنگ و دیگر قسمتها از آجر است، مسجد و حجرات اطراف صحن آن، تزئین نشده و سادگی خاصی دارد.

زمان ساخت این مسجد زیبا به سال 1809 هجری قمری بر می شود، مساحت کلی این مسجد با حجره های رو به حیاط و یک سردر ورودی و یک حوضخانه در ضلع جنوبی 1259 متر مربع است. شبستان زیبای آن که مقدمه ای بر شبستان مسجد وکیل شیراز است و دارای ده ستون سنگی نخودی رنگ است که ارتفاع هر یک از آنها 2/60 سانتی متر است و بصورت یک پارچه و دو پارچه قرار گرفته و سقف سرستونها مربع و طول هر ضلع هفتاد سانتی متر می باشد. غیر از پایه های مسجد و این ستونها و کف حجره های بیرونی که از نوع سنگهای نخودی رنگ پی ریزی شده اند، بقیه بنا کلاً از آجر قرمز چهارگوش و ملات و گچ و غیره است. پشت بام اصلی مسجد را هجده گنبد آجری نیم کره ای پوشانده که سابقاً با ناودان های سنگی، آبریز آن میسر شده بود. محراب مسجد در بخش شمالی واقع شده است و طبقه دوم آن که بخشی جزئی را شامل می شود ویژه نماز گزاران زن است که با بخش اصلی تفاوت کلی دارد. صحن حیاط مشتمل بر حجره های متعدد است که قرینه ورودی آنرا حوضخانه ای زیبا تشکیل می داده است. طول مسجد 37 متر و عرض آن 35 متر است، دیوارهای شرقی و غربی آن مجموعاً 12 طاق و شمالی و جنوبی آن 6 طاق است که هر دیوار مشتمل بر 3 طاق می باشد. دو در عظیم شمالی و جنوبی حیاط ارتباط این بنا را با بیرون برقرار می نماید. هر یک از درها با یک دالان طاق نما به حیاط مسجد مربوط می شود. بخشهای شرقی و غربی آن، هرکدام چهار طاق حجره ای دارد و بخشهای شمالی و جنوبی هم هرکدام دارای دو اتاق و یک در عظیم است، فواصل طاقها سه متر و میزان صحن 19 در 12 متر است. این بنا از نظر پی بنا و معماری شبیه به مسجد طسوج در آذربایجان شرقی است.

مصالح اصلی مسجد آجر قرمز است؛ به طوری که سبب نامگذاری مسجد، به مسجد سرخ شده است. مدخل ورودی بنا که به صورت یک درگاه نسبتاً عظیم و با دروازه ای چوبی است، در اصل مدخل مدرسه محسوب می شود و زنجیری برآن هم آویزان است که ظاهراً گاهی محلی برای بست هم بوده است. در پشت این درگاه یک هشتی به چشم می خورد. در وسط حیاط آب حوض از قنات معروف به مسجد تامین می شده است. علاوه بر حجره های پیرامون حیاط مدرسه، راهروهایی به صورت قرینه در اطراف تعبیه شده که برای ورود و خروج مدخل صحن شبستان در هنگام ازدحام نماز گزاران است که زیبایی چشم نوازی به فضای حیاط مسجد سرخ داده است.

کتیبه

متن تنها یادگار مکتوب آن بر کتیبه سردر شمالی، بدین مضمون است: الحمدالله الذی وفقنی الاتمام هذه المدرسه الشریفه فی ایام دوله السلطان الاعدل: شاه سلیمان الحسین الموسوی الصفوی بهادرخان -خلدالله تعالی ملکه- فی سنه 1089 کتیبه سهراب المکری (خدا را سپاس که مرا به اتمام این مدرسه شریف در ایام حکومت عادل ترین سلطان، شاه سلیمان حسین موسوی صفوی بهادرخان -که خدا ملکش را جاودان سازد- در سال 1089ه .ق توفیق داد. این را سهراب مکری نوشت.)

نحوه دسترسی

این مسجد در خیابان امام شافعی شهر مهاباد در بافت تجاری شهر واقع شده است، راه دسترسی به مسجد از میدان شهرداری و بعلاوه از خیابان امام شافعی کوچه ملامارف کوکه ای است.